5-10. เกสกมฺพลสุตฺตาทิวณฺณนา

[138-143] ปญฺจเม ตนฺตาวุตานํ วตฺถานนฺติ อิทํ ‘‘ยานิ กานิจี’’ติ อิมินา สมานาธิกรณนฺติ อาห ‘‘ปจฺจตฺเต สามิวจน’’นฺติฯ วายิตานนฺติ วีตานํฯ ลามโกติ นิหีโน, มกฺขลิ โมฆปุริโสติ เอตฺถ มกฺขลีติ ตสฺส นามํฯ ตํ กิร สกทฺทมาย ภูมิยา เตลฆฏํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตํ, ‘‘ตาต, มา ขลี’’ติ สามิโก อาหฯ โส ปมาเทน ขลิตฺวา ปติตฺวา สามิกสฺส ภเยน ปลายิตุํ อารทฺโธฯ สามิโก อุปธาวิตฺวา นํ ทุสฺสกณฺเณ อคฺคเหสิ, สาฏกํ ฉฑฺเฑตฺวา อเจลโก หุตฺวา ปลายิฯ โส ปณฺเณน วา ติเณน วา ปฏิจฺฉาเทตุมฺปิ อชานนฺโต ชาตรูเปเนว เอกํ คามํ ปาวิสิฯ มนุสฺสา ตํ ทิสฺวา ‘‘อยํ สมโณ อรหา อปฺปิจฺโฉ, นตฺถิ อิมินา สทิโส’’ติ ปูวภตฺตาทีนิ คเหตฺวา อุปสงฺกมนฺติฯ โส ‘‘มยฺหํ สาฏกํ อนิวตฺถภาเวน อิทํ อุปฺปนฺน’’นฺติ ตโต ปฏฺฐาย สาฏกํ ลภิตฺวาปิ น นิวาเสสิ, ตเทว จ ปพฺพชฺชํ อคฺคเหสิฯ ตสฺส สนฺติเก อญฺเญปิ อญฺเญปีติ ปญฺจสตา มนุสฺสา ปพฺพชิํสุฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘มกฺขลิ โมฆปุริโส’’ติฯ ฉฏฺฐาทีนิ อุตฺตานตฺถานิ เอวฯ

เกสกมฺพลสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11-13. ปฐมโมรนิวาปสุตฺตาทิวณฺณนา

[144-146] เอกาทสเม อกุปฺปธมฺมตาย ขยวยสงฺขาตํ อนฺตํ อตีตาติ อจฺจนฺตา, เอวํ อปริหายนสภาวตฺตา อจฺจนฺตา นิฏฺฐา อสฺสาติ อจฺจนฺตนิฏฺโฐฯ เตนาห ‘‘อนฺตํ อติกฺกนฺตนิฏฺโฐ’’ติอาทิฯ น หิ ปฏิวิทฺธสฺส โลกุตฺตรธมฺมสฺส ทสฺสนํ กุปฺปนํ นาม อตฺถิฯ ธุวนิฏฺโฐติ สตตนิฏฺโฐฯ อจฺจนฺตเมว จตูหิ โยเคหิ เขโม เอตสฺส อตฺถีติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี, นิจฺจโยคกฺเขมีติ อตฺโถฯ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส วุสิตตฺตา ตสฺส อวิหายนสภาวตฺตา อจฺจนฺตํ พฺรหฺมจารีติ อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี, นิจฺจพฺรหฺมจารีติ อตฺโถฯ ปริโยสานนฺติ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ วฏฺฏทุกฺขปริโยสานญฺจ ฯ อจฺจนฺตํ ปริโยสานมสฺสาติ อจฺจนฺตปริโยสาโนฯ ทฺวาทสมเตรสมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปฐมโมรนิวาปสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โยธาชีววคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[147-156] มงฺคลวคฺโค อุตฺตานตฺโถเยวฯ

ตติยปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

(16) 6. อเจลกวคฺควณฺณนา

[157-163] อิโต ปเรสุ ปน สุตฺตปเทสุ ‘‘คาฬฺหา’’ติ วุตฺตมตฺถํ วิวรนฺโต ‘‘กกฺขฬา’’ติ อาหฯ กกฺขฬจาโร จสฺสา น ลูขสภาโวฯ อถ โข ตณฺหาวเสน ถิรคฺคหณนฺติ อาห ‘‘โลภวเสน ถิรคฺคหณา’’ติฯ อคาฬฺหา ปฏิปทาติ วา กามานํ โอคาหนํ ปฏิปตฺติ, กามสุขานุโยโคติ อตฺโถฯ นิชฺฌามา ปฏิปทาติ กายสฺส นิชฺฌาปนวเสน เขปนวเสน ปวตฺตา ปฏิปตฺติ, อตฺตกิลมถานุโยโคติ อตฺโถฯ นิจฺเจโลติ นิสฺสฏฺฐเจโล สพฺเพน สพฺพํ ปฏิกฺขิตฺตเจโลฯ นคฺคิยวตสมาทาเนน นคฺโคฯ ฐิตโกว อุจฺจารํ กโรตีติอาทิ นิทสฺสนมตฺตํ วมิตฺวา มุขวิกฺขาลนาทิอาจารสฺสปิ เตน วิสฺสฏฺฐตฺตาฯ ชิวฺหาย หตฺถํ อปเลขติ อวเลขติ อุทเกน อโธวนโตฯ ทุติยวิกปฺเปปิ เอเสว นโยฯ ‘‘เอหิ, ภทนฺเต’’ติ วุตฺเต อุปคมนสงฺขาโต วิธิ เอหิภทนฺโต, ตํ จรตีติ เอหิภทนฺติโก, ตปฺปฏิกฺเขเปน น เอหิภทนฺติโกฯ น กโรติ ‘‘สมเณน นาม ปรสฺส วจนกเรน น ภวิตพฺพ’’นฺติ อธิปฺปาเยนฯ

ปุเรตรนฺติ ตํ ฐานํ อตฺตโน อุปคมนโต ปุเรตรํฯ ตํ กิร โส ‘‘ภิกฺขุนา นาม ยทิจฺฉกา เอว ภิกฺขา คเหตพฺพา’’ติ อธิปฺปาเยน น คณฺหาติฯ อุทฺทิสฺส กตํ มม นิมิตฺตภาเวน พหู ขุทฺทกา ปาณา สงฺฆาตํ อาปาทิตาติ น คณฺหาติฯ นิมนฺตนํ น สาทิยติ เอวํ เตสํ วจนํ กตํ ภวิสฺสตีติฯ กุมฺภิ อาทีสุปิ โส สตฺตสญฺญีติ อาห ‘‘กุมฺภิ-กโฬปิโย’’ติอาทิฯ กพฬนฺตราโย โหตีติ อุฏฺฐิตสฺส ทฺวินฺนมฺปิ กพฬนฺตราโย โหติฯ คามสภาคาทิวเสน สงฺคมฺม กิตฺเตนฺติ เอติสฺสาติ สงฺกิตฺติ, ยถาสํหตตณฺฑุลาทิสญฺจโยฯ มานุสกานีติ เวยฺยาวจฺจกรา มนุสฺสาฯ